بایگانی سال 2025

مدیریت کسب‌وکار در شرایط بحرانی

مقدمه: ایرانِ امروز، تصمیمِ فردا

مدیریت بحران در کسب و کار و استراتژی بقا | در روزهایی که اخبار نوسانات سیاسی و تهدیدهای منطقه‌ای مثل درگیری نظامی ایران و اسرائیل، سایه‌ای از ابهام بر سر کسب‌وکارها انداخته، سؤال اصلی این است:
«کسب‌وکارها چگونه می‌توانند زنده بمانند، تصمیم بگیرند و حتی رشد کنند؟»

به عنوان مشاور و مدرس بازاریابی B2B که با شرکت‌های مختلف تولیدی، صنعتی و خدماتی در ارتباطم، تجربه کرده‌ام که بسیاری از مدیران، بحران را یا انکار می‌کنند یا فقط در لحظه به آن واکنش نشان می‌دهند — اما آن را مدیریت نمی‌کنند.

در این مقاله، مدلی کاربردی و قابل اجرا برای عبور از بحران و تصمیم‌گیری در شرایط ابهام ارائه می‌کنم: مدل 3L
این مدل برای مدیریت بحران کسب و کار و استراتژی بقا کاملا کاربردی می باشد

تفاوت بحران با شرایط سخت اقتصادی چیست؟

«سختی» بخشی از ذات بازار است؛ اما بحران یعنی اختلالی شدید، سریع و غیرقابل پیش‌بینی که ساختار تصمیم‌گیری و جریان نقدینگی را تهدید می‌کند. نمونه‌هایی از بحران:

• شوک ارزی یا تحریم ناگهانی
• حمله نظامی یا تهدید امنیتی
• قطع زنجیره تأمین یا تعطیلی گسترده

در چنین شرایطی، کسب‌وکارها به چیزی بیشتر از کنترل هزینه نیاز دارند: یک نقشه راه برای بقا و بازسازی.

چرا بیشتر شرکت‌ها برنامه مدیریت بحران ندارند؟

1. خوش‌خیالی سیستماتیک: تصور اینکه «برای ما اتفاق نمی‌افتد»
2. وابستگی به روتین: تصمیم‌گیری صرفاً بر اساس داده‌های گذشته
3. فقدان ابزار تصمیم‌سازی: نبود چارچوب مشخص برای تحلیل موقعیت و اولویت‌بندی
   

   ---

مدیریت بحران در کسب و کار

معرفی مدل 3L: نگاه، گوش، اقدام

مدل 3L که در جلسات مشاوره خودم توسعه دادم، ترکیبی‌ست از اصول تصمیم‌گیری در شرایط پیچیده (OODA Loop, Crisis Response Matrix, McKinsey 7S) با تجربه مستقیم از بازار ایران. این مدل شامل سه گام است:

1. Look – دوباره ببین

• تحلیل SWOT به‌روزشده (نه مربوط به ۶ ماه قبل)
• شناسایی نقاط خطر در زنجیره تأمین، فروش و مالی
• دسته‌بندی مشتریان بر اساس اعتبار، وفاداری و احتمال خرید در بحران

2. Listen – با دقت بشنو

• تماس مستقیم با مشتریان کلیدی برای فهم نیازهای فوری
• شنیدن دغدغه پرسنل خط مقدم
• تحلیل داده‌های فروش و رفتارهای جدید بازار

3. Lead – تصمیم بگیر و پیشرو باش

• تعریف سناریوهای «اگر… آنگاه…»
• تمرکز منابع بر محصولات، مشتریان یا کانال‌های سودآور
• توسعه پلن‌های کوتاه‌مدت2تا ۶ ماهه
  

  ---

بعد از بحران چه کنیم؟

بحران‌ها همیشه پایان دارند، اما کسب‌وکارهایی موفق هستند که از قبل به «فاز بازسازی» فکر کرده‌اند. اینجاست که مفهوم «Business Disaster Recovery» و «Post-Crisis Strategy» وارد می‌شود:

• بازطراحی تجربه مشتری
• تعریف مجدد ارزش برند
• یادگیری سازمانی از بحران
  

  نتیجه‌گیری و پیشنهاد اجرایی

  مدیریت بحران در کسب‌وکار بدون ابزار و چارچوب، باعث تصمیم‌های هیجانی و آسیب بلندمدت خواهد شد.

  در شرایط بحرانی، مدیران به نقشه نیاز دارند، نه فقط تجربه. مدل 3L نقشه‌ای ساده اما دقیق برای عبور از بحران است — با سه سؤال محوری:

  • چه چیزی تغییر کرده؟ (Look)
  • چه چیزهایی نادیده گرفته شده؟ (Listen)
  • حالا بهترین اقدام چیست؟ (Lead)همین حالا از این مدل در جلسه تصمیم‌گیری بعدی خود استفاده کنید.برای دریافت فایل چک‌لیست‌ها یا رزرو جلسه مشاوره اختصاصی، به صفحه تماس با من  مراجعه کنید.

📚 منابع مفهومی که مدل 3L از آن الهام گرفته:

1. Crisis Leadership Models

• از جمله مدل‌های معروف «Sense – Decide – Act» یا «Recognize – Analyze – Act» که در مدیریت بحران‌های نظامی، پزشکی و کسب‌وکار استفاده می‌شود.

• همچنین مدل معروف «OODA Loop» (Observe–Orient–Decide–Act) که در فضای تصمیم‌گیری چابک نظامی و مدیریتی کاربرد دارد.

→ مدل 3L نیز مانند آن‌ها با شناخت واقعیت (Look)، درک سیگنال‌ها (Listen)، و اقدام سریع (Lead) پیش می‌رود، اما زبان و ساختار آن برای مدیر ایرانی قابل درک‌تر و اجرایی‌تر شده است.

Karl Weick – Sensemaking
مقاله پایه: “Sensemaking in Organizations”

Erika Hayes James – HBR

• “When Stress Hits Home” (Leadership after crisis)

2. Design Thinking / Human-Centered Strategy

• مراحل اولیه مدل‌های تفکر طراحی (Empathize – Define – Ideate) نیز بر گوش دادن عمیق به بازار و مشتریان (Listen) و تحلیل واقعیت‌های میدان تأکید دارند.

• این مدل‌ها، منبع الهام بخش مرحله دوم مدل 3L هستند.

3. Adaptive Leadership – Ron Heifetz

• مفهومی از دانشگاه هاروارد که تأکید دارد رهبری در بحران نیازمند «شنیدن، تطبیق، و تصمیم‌های سخت در زمان نامطمئن» است.

• مرحله Lead در مدل 3L، تحت تأثیر همین رویکرد است که به رهبری موقعیتی و تصمیم‌سازی سریع توجه دارد.

4. McKinsey Crisis Response Models

• مک‌کینزی در مواجهه با بحران کووید-۱۹ مدلی تحت عنوان Resolve – Resilience – Return – Reimagine – Reform ارائه داد.

• ما در مدل 3L فقط به سه گام کلیدی برای شرایط بحرانی و مدیریت بحران در کسب و کار توجه کرده‌ایم که چابک‌تر و کاربردی‌تر در سطح SMEها و مدیران ایرانی باشد.

  📌 خلاصه:

  مدل 3L (Look – Listen – Lead) ابداعی، ساده‌سازی‌شده و بومی‌سازی‌شده برای شرایط خاص کسب‌وکار در ایران است. پشتوانه‌ی آن برگرفته از:

  • اصول رهبری بحران جهانی

  • تفکر طراحی

  • رهبری تطبیقی

  • و مدل‌های چابک واکنش به بحران می‌باشد.

📌 ویژگی بومی:
در ایران، اقدام بدون حمایت تیم، بسیار شکننده است. در اینجا Lead یعنی: هم عمل کن و هم تیم را همراه نگه دار.

بیزینس کوچ: سرمایه‌گذاری با بازدهی بالا (قسمت دوم)

سوالات متداول درباره بیزینس کوچ

استخدام یک بیزینس کوچ ممکن است در ابتدا برای بسیاری از مدیران و کارآفرینان چالش‌برانگیز باشد، به‌خصوص اگر دقیقاً ندانند چه انتظاری از او دارند. در این مقاله، به پرتکرارترین سوالات درباره کوچ‌های کسب‌وکار و پاسخ‌های آنها می‌پردازیم.

بیزینس کوچ برای چه کسانی مناسب است؟

برنامه‌های کوچینگ کسب‌وکار برای همه افرادی که به رشد شخصی و سازمانی خود اهمیت می‌دهند، مناسب است.

• مدیران اجرایی، کارآفرینان و صاحبان مشاغل کوچک از جمله افرادی هستند که بیشترین بهره را از بیزینس کوچ می‌برند.
• کارمندان در سطوح مختلف سازمانی نیز می‌توانند با حمایت کارفرمای خود از این خدمات استفاده کنند. برخی شرکت‌ها حتی مربیان داخلی یا کمک‌هزینه‌هایی برای توسعه کارکنان فراهم می‌کنند که به رشد رهبران آینده سازمان کمک می‌کند.

نمونه‌هایی از رهبران موفقی که از بیزینس کوچ استفاده کرده‌اند:

• استیو جابز (اپل)
• بیل گیتس (مایکروسافت)
• جک کنفیلد (نویسنده)
• آلن مولالی (مدیرعامل سابق فورد)
• آیچا ایوانز (مدیر ارشد سابق اینتل)

چگونه یک بیزینس کوچ معتبر را پیدا کنیم؟

با توجه به رشد سریع صنعت کوچینگ، انتخاب یک بیزینس کوچ معتبر ممکن است چالش‌برانگیز باشد. برای انتخاب بهتر:

1. اهداف خود را با تجربه کوچ هماهنگ کنید.
   اطمینان حاصل کنید که کوچ موردنظر تجربه عملی در دستیابی به اهداف مشابه شما را داشته باشد.
2. صلاحیت‌ها و گواهینامه‌ها را بررسی کنید.
   گواهینامه‌هایی مانند ICF (فدراسیون بین‌المللی کوچینگ) نشان‌دهنده حرفه‌ای بودن کوچ است.
3. تحقیق و بررسی کنید.
   نظرات، توصیفات و مطالعات موردی مرتبط با کوچ موردنظر را بررسی کنید. همچنین فعالیت او در شبکه‌های اجتماعی و بازخورد مشتریان قبلی می‌تواند به تصمیم‌گیری کمک کند.

بازگشت سرمایه در کوچینگ کسب‌وکار چقدر است؟

پیش از سرمایه‌گذاری در کوچینگ، مدیران اغلب می‌خواهند از بازده این سرمایه‌گذاری اطمینان حاصل کنند. برخی آمارها:

• گزارش MetrixGlobal LLC نشان می‌دهد که به‌ازای هر ۱ دلار سرمایه‌گذاری در کوچینگ، ۷.۹ دلار بازده به دست می‌آید.
• مطالعه‌ای توسط ICF نشان داد که ۱۹ درصد از مشتریان کوچینگ بازدهی حداقل ۵۰۰۰ درصدی گزارش کردند.
• انجمن مدیریت پرسنل دریافت که مدیرانی که از کوچینگ استفاده می‌کنند، بهره‌وری خود را ۸۶ درصد افزایش می‌دهند (در مقایسه با ۲۲ درصد با آموزش تنها).

چگونه برای همکاری با بیزینس کوچ آماده شویم؟

برای داشتن یک تجربه موثر در کوچینگ:

• با کوچ تماس بگیرید: جلسه‌ای مقدماتی ترتیب دهید تا میزان هم‌افزایی بین خود و کوچ را بسنجید.
• اهداف مشخصی تعیین کنید: سه تا پنج هدف اصلی برای کسب‌وکار و خودتان مشخص کنید.
• طرح کسب‌وکار ارائه دهید: اگر هنوز طرح کسب‌وکار ندارید، یک پیش‌نویس آماده کنید. کوچ شما در طول زمان به بهبود آن کمک خواهد کرد.
• آماده سرمایه‌گذاری روی خود باشید: کوچ‌های حرفه‌ای به ندرت قیمت‌های بسته‌ای ارائه می‌دهند. همکاری با آنها نیازمند تعهد جدی به رشد شخصی و سازمانی است.

جمع‌بندی

یک بیزینس کوچ می‌تواند همراه شما در مسیر دستیابی به اهداف بزرگ باشد. با انتخاب فردی با تجربه، بررسی دقیق صلاحیت‌ها و تعیین اهداف مشخص، می‌توانید از مزایای قابل توجه این سرمایه‌گذاری بهره‌مند شوید.

منبع:
leaders.com/articles/innovation/business-coach